zaterdag 28 juni 2008

Noam Chomsky en Israël


Noam Chomsky en Israël

Laatst zag ik een interview met Noam Chomsky, de beroemde linguist en politieke criticaster van Israel en de USA. Ik verbaasde mij over zijn rabiate kritiek op Israel, temeer daar hij stelde dat hij in zijn jeugd een zionistische activist was; verder stelde hij, dat zionisme inhield, dat je tegen een Joodse staat was. Daarom heb ik - zij het snel en oppervlakkig - op internet wat bij elkaar gesurfed vanuit de vraag hoe dat nu zat met Chomsky en het zionisme. Veel info vond ik op een site van het MIT.

Dat gaf een kijkje in de complexe wereld van Joodse zionistische groepen voor en vlak na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten en het toenmalige Palestina. En dan blijkt hoe de meeste zionistische groepen in die jaren diep geworteld waren in het socialisme en dan vooral het communisme in zijn verschilde gedaanten, Trotskisme, Leninisme, Stalinisme en ook anarchisme. Een van die groepen, die vooral aan de amerikaanse universiteiten floreerde was 'Avukah' (fakkel), een andere was 'Hashomer Hatzair', die in vele landen en ook in de US veel aanhang had. In die groepen was het socialistische ideaal belangrijker dan Joods nationalisme, dat zelfs afgewezen werd als een kapitalistische uitwas.
In het spectrum van opvattingen was aan de ene pool nog wel plaats voor een Joodse staat in Palestina, maar dan op socialistische basis met een bevolking waarin Joden en Arabieren geheel gelijkwaardig zouden samenwerken. Aan de andere pool was men tegen een Joods karakter van de natie: het zou een neutrale staat moeten zijn voor zowel Joden als Arabieren. Er was vooral voor de oorlog - ondanks de toen al bestaande spanningen en terroristische voorvallen - nog hooggestemd idealisme over hoe een Joodse voorhoede de Arabieren uit hun feodale toestand zouden kunnen bevrijden.

Chomsky was geen lid van deze groeperingen maar er wel aan gelieerd en erdoor beinvloed door zijn intellectuele vrienden.
Toen de staat Israël werd gesticht in 1947/1948 was hij tegen. Hij was bang dat de socialistische instellingen zouden verdwijnen en dat het binationale karakter van Palestina geen kans meer zou maken en zou wijken voor een overheersend Joodse en door de Joodse religie bepaalde staat. Toen hij korte tijd in Israël woonde, in 1953 en dacht over vestiging aldaar, zag hij dat niet-Joden makkelijk gemarginaliseerd werden.
Tot zover deze inventarisatie van Chomsky's zionistische achtergrond.

Gezien Chomsky's uitlatingen in het vermelde interview lijkt het of hij de anarchistisch-zionistische idealen uit begin-veertiger jaren van de vorige eeuw nog onveranderd als meetlat gebruikt om de staat Israël te beoordelen.
Al in december 1947 sloeg het uur van het compromis: toen de onafhankelijkheidsverklaring in aller ijl moest worden gesmeed zag Ben-Gurion zich gevangen tussen religieuze gedelegeerden, die eisten dat de Eeuwige zou worden vermeld en marxisten die daar niets van moesten hebben; Ben-Gurion vond het compromis door te in de verklaring op te nemen 'ons vertrouwen in de Rots van Israël'.

Intussen heeft Israël zich ver verwijderd van die natie van socialistische kibboetsen, pioniers en idealisten. Chomsky merkte bitter op, dat Israël is veranderd in een kleine replica van van het rücksichtloos kapitalistiche Amerika. De pioniers ploegen niet meer bezield door een socialistisch ideaal in weerbarstige grond, eten niet collectief in de gezamenlijke eetzaal en staan de kinderen niet meer af ter collectieve opvoeding.

Israël is overgeschakeld van het zionistisch ideaal naar een koortsig kapitalisme. Nieuwe technologieën spelen daarbij een belangrijke rol.
New York Times columnist Thomas Friedman, op bezoek in Israel, meldt in een column van 8 juni, hoe de booming business van de IT technologie volgens hem de garantie vormt voor overleving in het boze Midden-Oosten: Israël is overgeschakeld van sinaasappel op software, van Jaffa op Java. Internationale concerns van naam investeren in Israëls digitale ondernemingen en stichten research en development afdelingen.
Na de USA, Europ en China trekt Israël het meeste durfkapitaal ($ 572 miljoen, 1/3 van Europa en niet veel minder dan China) aan voor investeringen in startende ondernemingen.

Op een of andere manier kan ik de bitterheid van Chomsky begrijpen. Niet inzover het betrekking heeft op het niet gerealiseerd zijn van een of andere zionistische vorm van communisme, marxistisch-leninisme of anarchisme, zaken die hopeloos gefaald hebben als menselijke samenlevingsprojecten. Wel inzoverre het ideaal van een humanistische samenleving waar religie, nationaliteit, afkomst geen barriere vormen voor het in gelijkwaardig werken aan een gemeenschappelijke welvaart en een wederzijs welzijn verre van verwezenlijkt zijn.

Maar ook kan ik een gevoel van trots niet vermijden, als ik lees hoe het vernuft in Israël toch steeds weer nieuwe wegen vindt om zich te manifesteren in produkten die wereldwijd hun nut bewijzen en afzet genereren.
Maar dan houdt ik mijn hart weer vast en vrees voor het doorzetten van het amerikaans kapitalisme in een ongebreideld en onspiritueel materialisme, dat geen oog heeft voor andere zaken dan de eigen lust en luxe. Het religieus isolationisme en het extreme exclusivisme van de Charedim biedt daar toch geen oplossingen voor. Een middenweg, waarin moderniteit zich paart aan enige erkenning van een transcendentale bedoeling met Jodendom, Israël en de wereld, daarin moet het toch gezocht worden.

Het moet iets te maken hebben de opdracht aan de Israëlieten in Ex. 19:6 om een heilig volk te zijn. Israël - zowel de staat als het internationale Jodendom, het klal Jisraeel - heeft een missie in de wereld, een taak die uiteindelijk ten goede is. Een soort Jesajaanse visie moeten we niet kwijt raken; niet zozeer hoeft dan niet de leeuw naast het lam te liggen - laat de leeuw de essentie van zijn leeuw zijn behouden en ook het lam - , maar een groter wonder zou zijn dat Israël in vrede en vreugde met zichzelf samenleeft en, last but not least, met Arabieren en Iranezen en een zegen kan zijn voor de omwonende naties.
Dat is natuurlijk nog heel ver weg, maar onvermijdelijk leidt de weg daarheen.

Wat ik Chomsky kwalijk neem is dat zijn hart voor Israël zo kil is en dat zijn zionistische desillusie stremt tot extreme standpunten, waar uiterst links en uiterst rechts elkaar lijken te raken.

RC 28 juni 2008